Dış Ticaret Finansmanı

Dış Ticaret Finansmanı
1.DIŞ TİCARETİN FİNANSMANI

Dış ticaretin finansmanı ihracatın finansmanı ve ithalatın finansmanı olmak üzere ikiye ayrılır.

1.1.İhracatın Finansmanı

1.1.1.Giriş

• İhracatın finansmanı-ihracatçının finansmanı, ihracatçının mal ve hizmetleri sevk etmeden önce veya sonra sevk ettikten sonra, gereksinim duyduğu fonların sağlanmasıdır.
• İhracatçılar, siparişi aldıklarında üretimi gerçekleştirmek için veya vadeli mal sattıklarında mal bedeli ödeninceye kadar, finansmana ihtiyaç duyarlar.
• İhracatın finansmanı iki şekilde olur:

1.Sigorta Edilmesi: İhracatçının alacağını tahsil edememe riskine karşı alacağın sigortalanmasıdır.(Gayri-maddi finansman)
2.Kredi Verilmesi: Bu da nakdi finansmandır.
• İhracatın finansmanında kullanılan kaynaklar ise şunlardır:

1. Merkez Bankası ve Ticari Banka Kredileri,
2. Eximbank Kredileri,
3. Red Clause Akretidif Açılması,
4. Prefinansman,
5. Peşin Ödeme,
6. Banka Kabulü.

1.1.2.Merkez Bankası ve Ticari Banka Kredileri

• İhracat Reeskont Kredisi: İhracatın vergi , resim, harç istisnasından yararlandırılmasıdır. Bu kredinin kullandırılması için, herhangi bir merciden belge alınmasına gerek yoktur.
• Vesaik Mukabili Kredi: İhracatla ilgili belgelerin tahsile gönderildiğini gösteren belgelerin karşılığında kullandırılan bir kredi türüdür.
• Yurt Dışı Müteahhitlik Hizmetleri Reeskont Kredisi: Yurt dışında müteahhitlik faaliyetleri karşılığında döviz sağlayacak işletmelere kullandırılmak üzere, aracı bankalara tahsis edilen kredidir.
• Özel İhracat Reeskont Kredisi: İhracat faaliyetleri ile ilgili sevk öncesi ve sevk sonrası finansman ihtiyacının karşılanması amacıyla, Eximbank aracılığıyla ihracat performansı bazında dönüşümlü olarak kullandırılan bir kredi türüdür.

1.1.3.Eximbank Kredileri

• Türkiye İhracat Kredi Bankası, ihracatçıları finanse etmek amacıyla 1987 yılında kurulmuştur.
• İhracatçılara garanti, kredi ve sigorta hizmetleri sunmaktadır.
• Eximbank, 2000 yılında toplam 3.5 milyar Dolarlık ihracat kredisi kullandırmıştır.
• İhracat kredi sigortası kapsamında sigortalanan sevkıyat toplamı, 3 milyar Dolar olarak gerçekleşmiştir.
• Eximbank, nakdi-gayri nakdi destekleri ile ihracatın yaklaşık %24’üne finansman desteği sağlayan bir kuruluştur.
• Eximbank’ın kullandırdığı krediler 3’e ayrılır, bunlar:

1.Sevk Öncesi İhracat Kredileri: Amacı imalatçı-ihracatçı firmaların hazırlık aşamasına desteklenmesidir. Kredi tutarı FOB ihracat taahhüdünün %100’üdür. Bu krediyi ikiye ayırmak mümkündür.

-Sevk Öncesi Türk Lirası İhracat Kredisi(SÖİK TL) ve Sevk Öncesi Türk Lirası Kalkınmada Öncelikli Yöreler İhracat Kredisi(SÖİK KÖY)
-Sevk Öncesi Döviz İhracat Kredisi(SÖİK- DVZ)

2.Performans Kredileri: İhracata yönelik mal üreten imalatçı ve ihracatçıların uluslararası piyasalarda rekabet güçlerini artırmak ve ihracat projelerini hazırlık aşamasında desteklemek amacıyla, Eximbank tarafından aracı banka olmaksızın doğrudan kullandırılan kredilerdir. TL veya döviz olarak verilmektedir.

3.Özellikli Krediler: Birçok çeşit özellikli kredi bulunmaktadır. Bazıları şöyledir:

-Kısa Vadeli İhracat Alacakları İskonto Programı
-Sevk Öncesi Reeskont Kredisi
-İslam Kalkınma Bankası Orta Vadeli Finansman Fonu
-İhracata Yönelik İthalatın Finansmanı
-Turizm Pazarlama Kredisi
-Gemi İnşa ve İhracına Yönelik Teminat Mektubu Programı

*Eximbank kredilerinin vade yapılarına bakacak olursak:

• Kısa Vadeli TL İhracat Kredisinin vadesi 180 gündür
• Kısa Vadeli Döviz İhracat Kredilerinin vadesi ise 90 ile 180 gündür.

1.1.4. Red Clause Akreditif Açılması

Red Clause akreditifler, ihracatçıya açık kredi şeklinde peşin ödeme yapılmasına veya avans verilmesine olanak sağlar. İhracatçılar gizli yada açık faiz ödeyerek, söz konusu peşin ödemeden yararlanmaktadırlar. Uygulamada ihracatçılara verilen avans, akreditif tutarının %50-%60’ını geçmemektedir.
1.1.5.Prefinansman

Mal ve hizmet alımının finansmanında kullanılmak üzere, işletmeler tarafından yurt dışındaki alıcılardan yada uluslararası kuruluşlardan, döviz yada efektif olarak sağlanıp bankalar aracılığı ile TL olarak kullanılan ve anapara-faiz giderinin ihracat ve döviz kazandırıcı işlemlerden sağlanan dövizlerle ödenmesi gereken döviz kredisi şeklidir.

1.1.6.Peşin Ödeme

Yurt dışı satışlarda alıcının-ithalatçının, ihracatçıya malları almadan ödeme yapmasıdır.

1.1.7.Banka Kabulü

İhracatçının ithalatçıdan aldığı bono ve poliçelere, bir bankanın garanti vermesidir. Böylece ihracatçı alacağını garanti altına almış olur, bono ve poliçeyi ikincil piyasada vadesinden satabilir.

1.1.8.İhracatın Finansmanında Kullanılan Diğer Teknikler

1.1.8.1.FACTORİNG

• Factoring, işletmelerin genellikle kısa vadeli satışlarından doğan alacak haklarının factor adı verilen kuruluşlara satılmasıdır.
• Factor kuruluş, işletmeye garanti, tahsilat, muhasebe ve finansman hizmetlerinin bir kısmını yada tamamını sunmaktadır.
• Sürekli bir işlemdir, işletme alacaklarının tümünü factor’e devreder.


1.1.8.2.FORFAİTİNG

• Kredili mal ve hizmet ihracatından doğan ve gelecekte tahsil edilecek, orta vadeli bir alacağın, vadeden önce satılarak, tahsil edilmesidir.
• Senetli ve senetsiz alacaklar forfaiting konusu olabilir. Fakat uygulamada bakacak olursak, bono ve poliçe gibi senetlerle temsil edilen alacaklar, forfaiting’e konu olmaktadır.
• Forfaiting’Big Grine vade, 6 ayla 10 yıl arasında değişmektedir.
• Forfaiting ile factoring birbirine benzeyen yöntemler olmasına rağmen aralarında çeşitli farklar bulunmaktadır. Bunlar:

Factoring:

-Devamlı bir işlemdir
-%80 kadar finansman sağlar.
-Sadece fatura yeterlidir.
-İkincil pazarı yoktur.
-Vade 180 gün kadardır.
-Çalışma alanı tüketim mallarıdır.

Forfaiting ise:

-Bir defalık bir işlemdir.
-%100 finansman sağlar.
-Poliçe ve bono ister
-İkincil pazarı vardır.
-Vade 180 günden 10 yıla kadar çıkabilir.
-Çalışma alanı yatırım mallarıdır.


1.1.8.3.LEASİNG

Leasing yada diğer adıyla Finansal Kiralama, belirli bir süre için kiralayan ve kiracı arasında imzalanan ve üreticiden kiracı tarafından seçilip, kiralayan tarafından satın alınan bir malın, mülkiyetini kiralayanda, kullanımını ise kiracıda bırakan bir sözleşmedir. Leasing işlemi ile malın kullanım hakkı belirli bir kira ödemesi karşılığında, sözleşme belirtilen zaman kadar kiracıya bırakılmaktadır. İki tür leasing vardır, bunlar:

-Faaliyet Kiralaması: Tüketim mallarına yönelik, kısa vadeli, önceden haber vermek suretiyle feshedilebilen ve bakım-onarım gibi hizmetlerin kiralayana ait olduğu leasing türüdür.
-Finansman Kiralaması: Kiraya verenin, kiralanan mala ait tüm risk ve menfaatlerini, aynen malikmişçesine kiracıya devrettiği leasing türüdür. Orta ve uzun vadeli, önceden feshedilemeyen bir kiralama çeşitidir.

1.2.İthalatın Finansmanı

-İthalatın finansmanını ikiye ayırmak mümkündür.
• İthalat Finansmanı: İthalatçılara, malların mülkiyetini elde etmelerinden önce yapılan finansmandır.
• İthalat Sonrası Finansman: İthalatçıların, malların mülkiyetini elde etmesinden sonraki finansman ihtiyaçlarının karşılanmasıdır.
-İthalatın finansmanında kullanılan kaynaklara kısaca bakarsak:
1-Vesaik Mukabili İthalat: İhracatçı tarafından, malların alıcının bulunduğu yere gidine kadar geçen süre için sağlanan kredidir.
2.Akreditif Kredisi: İthalatçı tarafından, peşin ödeme yerine mallar gümrüğe ulaştığında ödeme yapılması, ithalatçıya sağlanmış bir kredi sayılabilir.
3.Banka Kabulü: Satıcı tarafından, ibraz edilen poliçenin, ithalatçının bankası tarafından kabul edilmesiyle gerçekleşir.
2.DIŞ TİCARETTE ÖDEME YÖNTEMLERİ

2.1.Açık Hesap Yöntemi(Open Account)

İler ki bölümlerde inceleyeceğimiz ”Mal Mukabili Ödeme” şekliyle benzerlik gösterir. Bu tür ödeme şekli ihracatçı açısından maksimum risk, ithalatçı açısından ise sıfır risk taşır. Bu nedenle, ithalatçı tam güvenilir değilse yada ihracatçı dış ticaret ilişkisine diğer yönlerden tamamen hakim olmadığı durumlarda, bu ödeme yöntemini tercih etmez. Dış ticarette sık kullanılan bir yöntem değildir. Aşamalarına kısaca bakacak olursak:

-Önce, ihracatçı malı gönderir ve ithalatçı malı alır.
-İthalatçı, uygun bir zamanda bankası aracılığıyla ihracatçıya malın bedelini gönderir veya malı beğenmezse geri gönderir.
-İhracatçı, bankası aracılığıyla veya posta ile sevk vesaikini ithalatçıya gönderir ve ithalatçı sevk vesaikini alır.

Bu yöntemde ihracatçının, malın bedelini alıp alamayacağı veya alacaksa ne zaman alacağı belli değildir. Çünkü ithalatçı istediği zaman malı ne sebeple olursa olsun geri gönderebilir.

2.2.Peşin Ödeme Yöntemi(Cash Payment-Advance Payment)

Peşin ödeme, ihracat bedelinin fiili ihracattan önce tahsil edildiği ödeme şekline denir. Mal mukabili ödemenin ve açık hesap yönteminin tam tersidir. İhracatçı açısından sıfır riskli, ithalatçı açısından ise en riskli yöntemdir. Ancak birçok ülke, yaptıkları çeşitli düzenlemeler ile söz konusu riski azaltıcı önlemler almışlardır.

Peşin ödeme yöntemlerine bakacak olursak:
1-Efektif Ödeme
Kasa işlemlerinde çek ve benzeri kolayca tahsil edilebilen senetler dışındaki kağıt ve madeni para ile yapılan ödemelerdir.
2-Vadeli Ödeme ve Çek
Bu şekilde gelen dövizlerin alışını yapacak olan yetkili bankalar dövizlerin hangi firma adına hangi cins ve miktarda mal için ne kadar süreyle getirildiğini ihracatın hangi firmaya yapılacağını önceden tespit etmek zorundadır.

*Peşin bedel tahsil eden Türk ihracatçının, Türk Kambiyo Mevzuatı’na göre BİR YIL içinde ihracatı yapması gerekir. Söz konusu ihracatı yapamadığı takdirde, bedeli yurt dışına geri gönderme zorunluluğu vardır.

*Peşin bedel ödeyen Türk ithalatçının 180 GÜN içinde ithalatı yapması zorunludur. Belirtilen sürede ithalatı yapamaz ise, peşin ödediği parayı yurda geri getirmek zorunluluğu vardır. Türk Kambiyo Mevzuatının bu hükmüyle amaçlanan, ülkemiz ekonomisinin her zaman ihtiyaç duyduğu döviz rezervlerinin boşa gitmesini önlemektir.

2.3.Konsinye Teslim Yöntemi(Consigments)

İhracatta kullanılan bir ödeme şeklidir. Aşamaları şu şekildedir:

-İhracatçı önce ithalatçıya malları fiyatı belli olmaksızın gönderir ve ithalatçı malları teslim alır.
-İhracatçı, malların yabancı ülkenin piyasa koşulları altında kesin satışının yapıldığının ithalatçı tarafından bildirilmesinden sonra, en geç 3 işgünü içersinde bedelin yurda getirileceğini aracı bankasına bildirir.

İthalatçı ise, kesin satıştan sonra 30 gün içinde faturayı keserek ihracatçıya göndermek zorundadır. Ayrıca, fiili ihraç tarihinden itibaren 1 yıl içinde satılmayan mallar geri iade edilmek zorundadır. Yani bir yıl içersinde kesin satışın gerçekleşmesi gerekir. Mücbir bir sebepten dolayı süre 1 yıl uzatılabilir.

Söz konusu yöntem ihracatçı açısından oldukça riskli, buna karşılık ithalatçı açısından ise sıfır risklidir. Ancak ihracatçı riski azaltmak amacıyla, ithalatçıyla ”müşterek hesap” konusunda anlaşabilir.