ACIGÖL (NEVŞEHİR) BÖLGESİ KUATERNER VOLKANİZMASI

ACIGÖL (NEVŞEHİR) BÖLGESİ KUATERNER VOLKANİZMASI Giampaolo SASSANO Maden Tetkik ve Arama Enstitüsü, Ankara GÎRÎŞ Bu travay, Orta Anadoluda Kayserinin NW sında, hemen hemen Kızılırmak ile Acıgöl-Nevşehir karayolunun yanında uzanan ova arasında bulunan volkanik bölgede, Maden Tetkik ve Arama Enstitüsü hesabına yaptığımız etüdlerin neticelerini ihtiva etmektedir. Morfolojik yönden, bu bölgede, batı kısımdaki sarp olmıyan dağlık bölgeden başka, orografik engebelere raslanmamaktadır. Bölgenin güneyinde, merkezde ve doğu kısımda, genç ve çok iyi muhafaza edilmiş volkanik maddelerden veya tanınması çok güç fakat jeolojik lövelerle yerleri belirtilmiş kayaçlardan müteşekkil, hemen hemen yatay depolanmış, kalın, tüflü bir tabaka, dağlık bir ova teşkil etmiştir. Kuzeyde ise, geniş sahre halinde yayılmış aa tipi lâv akıntıları, araziye sarp ve dik dağlı bir şekil vermişlerdir. ESKİ ÇALIŞMALAR Etüd bölgesi ile ilgili literatürlerde, detaylı etüdlere raslanmamaktadır; lokal stratigrafik ve tektonik etüdler aslına pek uygun değildirler. Bununla beraber, bazı yazarlar, Hasan dağ ve Erciyas dağı bölgesel volkanizma sentezlerinde, Nevşehir bölgesinden kısaca bahsetmektedirler. Bunlardan, 1936 da, Acıgöl volkanlarında, şiddetli patlamalar neticesinde meydana gelmiş riyolitik domlara (petrografik tâyin: M. Lacroix) raslıyan E. Ghaputyü misal olarak verebiliriz. Bu bölgede volkanizma olaylarından bahseden yazarlar şunlardır: A. G. Okay, S. W. Tromp, S. W. Buchardt, R. F. Lebküchner, G. Pasguare ve G. Erentöz ve İ. Ketin (Kayseri Paftası İzahnamesi, 1963). Etüdümüzün mevzuu, özel olarak, Acıgöl volkanik sektörü olacak ve aşağıdaki şemaya göre incelenecektir : I. Volkanik stratigrafi A. Alacaşarın camsı tüfleri B. Kırmızı bazaltik cüruflu piroklastik koniler C. Patlama kalderaları D. Bazaltik volkanlar ve lâv akıntıları E. Vitrofir endojen domlar F. Son fazlar II. Volkano - tektonik gelişme I. VOLKANİK STRATİGRAFİ A. Alacaşarın camsı tüfleri Bu isim, bölgenin NW kıyısında, Alacaşar, Balcın, Tepeköy, Ortadağ ve Çolpan Çukuru civarında aflöre eden zuhurlara tarafımızdan verilmiştir. Bu zuhurlar, bölgenin doğu kısmındaki, yani Nevşehir tarafındaki, hemen hemen yatay depolanmış camsı tüflerin bir devamını teşkil etmektedirler. Petrografik yapıları incelendiğinde, sık sık orta boy siyah obsidien kırıntıları ve çok kere kuars, nadiren hornblend taneleriyle birleşmiş plâjioklaz (oligoklaz-andezin) kristal parçaları ihtiva eden, dasit karakterli piroklastik tekstüre malik camsı tüflerden ibaret oldukları görülür. Siyah benekli açık pembe renkli olan bu tüfler, açık gri renkli ve yuvarlak süngertaşı karakterli elemanlarla kum ihtiva eder ve üzerlerine vurulunca dağılırlar. Tüfler içinde, çok kere ince bazalt kumlarından müteşekkil, kalınlıkları az ve bazan 5-10 mm çapında, köşeli diyabaz ve granit çakıllı, breşimsi tüflerden ibaret arakatkılar mevcuttur. Bu tüfler kuzeye doğru devam edip, 10 km çapında geniş bir elipsoit şeklinde tezahür etti

alıntı